«ΟΜΗΡΙΚΑ ΕΠΙΓΡΑΜΜΑΤΑ»

Τό νέο βιβλίο τοῦ ΚΩΣΤΑ ΔΟΥΚΑ ἀπό τίς ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ.Σελίδες 314, τιμή 17,04 Ε

Τά ὁμηρικά ἔπη βρίθουν μεγαλορρημόνων λόγων. Ἴδιον τοῦ ποιητοῦ, πέραν τῆς ποιητικῆς του δεινότητος, νά εἶναι ὁ παντογνώστης τῶν συμβάντων παλαιοτάτων ἐποχῶν καί ὑπέρτατος κριτής τούτων, ἀλλά καί μοναδικός πληροφοριοδότης τῶν ὅσων διαδραματίσθηκαν κάποτε στό τρωικό πεδίο καί κατά τίς περιπλανήσεις τοῦ Ὀδυσσέως στήν Μεσόγειο καί στόν Ἀτλαντικό Ὠκεανό, προσφέρει μέ τό μοναδικό καί ἀθάνατο ἔργο τοῦ μεγάλο πλοῦτο λέξεων, ἱκανῶν νά μορφώσουν ἀρτίως γενεές αἰώνων καί νά ἀναδείξουν ἀκόμη καί γιγαντιαῖες μορφές τοῦ πνεύματος καί τῆς ἱστορίας, ὅπως π.χ. τούς τραγικούς ποιητές, τόν Μέγα Ἀλέξανδρο κ.ἄ.
Τό πληροφοριακό ὑλικό τοῦ Ὁμήρου, ἐν πολλοίς ἀναξιοποίητο σέ ὅλο τοῦ τό βάθος ἀπό τούς λογίους τῶν περασμένων αἰώνων, ἀλλά καί ἀπό τούς συγχρόνους μελετητές, οἱ ὁποῖοι, ἐλλείψει πάθους γιά τήν ἐμβριθῆ μελέτη τῶν ὁμηρικῶν ἐπῶν, ἐμμένουν σέ τετριμμένα καί περιορίζονται σέ φιλολογικούς σχολαστικισμούς, θά μποροῦσε νά ἐπισημανθῆ, νά κατάχωρηθῆ καί νά ἀξιολογηθῆ, ὥστε ἡ ἀνθρωπότητα νά ἐξέλθη ἀπό τήν πλάνη αἰώνων, πού θέλει τόν μέγιστο τῶν ποιητῶν νά ἔχει ζήσει καί γράψει γύρω στόν ὄγδοο ἤ ἔννατο αἰώνα. Ὅμως τά ἡρωϊκά ποιήματα τοῦ Ὁμήρου ἀναφέρονται σέ γεγονότα, τά ὁποῖα ἔλαβαν χώρα πεντακόσια χρόνια παλαιότερον, σέ μία ἐποχή κατά τήν ὁποία ἤθη, ἔθιμα, νοοτροπίες, νόμοι καί κοινωνικές συνθῆκες εἶχαν ἐκ βάθρων μεταβληθῆ, νεώτερα φιλοσοφικά, ἐπιστημονικά καί πολιτικά ρεύματα εἶχαν δημιουργηθῆ, ἐνῶ καί νέα γεωπολιτική πραγματικότητα εἶχε ἐπικρατήσει, ὥστε ἡ ὑπόθεσι τῶν ἐπῶν νά πάσχει ἀπό ἔλλειψι ἐπικαιρότητος καί νά μνημονεύονται ὡς δῆθεν παλαιότερα κατορθώματα στερουμένων ἀκόμη καί ἱστορικοῦ ὑποβάθρου. Ἀλλά καί οἱ γεωγραφικοί τόποι κατά τήν ἐποχή πού ὁ Ὅμηρος φέρεται νά εἶχε γράψει τήν Ἰλιάδα καί τήν Ὀδύσσεια, εἶχαν ἀλλάξει ὀνομασίες, οἱ ὁποῖες δέν ἀνταποκρίνονται στόν αἰώνα συγγραφῆς τῶν ἐπῶν.
Ἡ παλαιότητα τῶν ἐπῶν καταφαίνεται πρωτίστως ἀπό τό γεγονός, ὅτι ὁ Ὅμηρος ἐκθειάζει τήν ἐποχή τοῦ χαλκοῦ, ὁ ὁποῖος ἐμφανίζεται στήν Ἑλλάδα ἤδη ἀπό τῆς 4ης ἤ καί 5ης π.Χ. χιλιετίας, ἤτοι μεσούσης τῆς νεωτέρας νεολιθικῆς περιόδου, μολονότι ἐπί τῆς ἐποχῆς περί τῆς ὁποίας μᾶς ἀναφέρει ὁ ποιητής ἦταν γνωστή ἡ ἐπεξεργασία τοῦ σιδήρου, πού χαρακτηρίζεται ὡς “ΠΟΛΥΚΜΗΤΟΣ” (κουραστικός στήν ἐπεξεργασία του) καί “ΠΟΛΙΟΣ” (γκρίζος), καθώς ἐπίσης τοῦ χρυσοῦ, τοῦ ἀργύρου, τοῦ κασσιτέρου καί τοῦ μολύβδου.
Ἐπίσης ἡ παλαιότητα τῶν ἐπῶν προκύπτει καί ἀπό τήν δυσχέρεια ἁφῆς τῆς φωτιᾶς κατά βούλησι καί διατηρήσεώς της, στά μέν μέγαρα καί τά ἀνάκτορα μέ τούς “ΛΑΜΠΤΗΡΑΣ”, πού διατηροῦσε ἀναμμένους διαρκῶς τό ὑπηρετικό προσωπικό {Ὀδ. Σ 307, 343, τ 63 κ.ἄ.}, στίς δέ ἀπομακρυσμένες ἀπό τά “ΑΣΤΕΑ” ἀγροικίες ἤ ποιμνιοστάσια, ἡ ὑποφώσκουσα πυρά διετηρεῖτο ἐντός στάκτης, πράγμα πού σημαίνει ὅτι οἱ ἄνθρωποι τῆς ὁμηρικῆς ἐποχῆς, πού ἱστοροῦνται στά Ἔπη δέν ἐγνώριζαν τούς λύχνους, οἱ ὁποῖοι ἐν τούτοις ἦσαν πασίγνωστοι στόν 8ο καί 7ο αἰώνα, κρίνοντας ἀπό τά χρονολογημένα εὑρήματα, πού ἐκτίθενται στά μουσεῖα ὅλου τοῦ κόσμου.
Ἀδιάσειστο βεβαίως στοιχεῖο περί τῆς παλαιότητος τοῦ Ὁμήρου, εἶναι ἡ ἀναφορά τοῦ ποιητοῦ σέ παλαιότερες ὀνομασίες πόλεων, ποταμῶν, νήσων κ.λπ. (ὅπως π.χ. Αἴγυπτος ποταμός ἀντί Νεῖλος, Πυθών ἀντί Δελφοί, Φθία ἀντί Θεσσαλία κ.ἄ.)
Ἀκόμη καί τήν Ἰθάκη τήν γνωρίζει ὡς Σάμην, τήν Κεφαλληνία ὡς Δουλίχιον, τήν νῆσο Φάρον ὡς πελαγίαν τήν ἀναφέρει κατά τόν Στράβωνα, καθώς ἀπεῖχε ἀπό τίς ἀκτές τῆς Αἰγύπτου μία ἡμέρα κωπηλασίας μέ πλοῖο, ἐνῶ σήμερα βεβαίως ἔχει ἐξαφανισθῆ ἀπό τίς προσχώσεις τοῦ Νείλου.
Ὁμοίως ὁ Ὅμηρος γνωρίζει τήν Φαιστό ὡς παραλιακή περιοχή, ὡς ἀκρωτήριο, ὅπου πολλά πλοῖα τοῦ Μενελάου ναυάγησαν κατά τήν ἐπιστροφή ἀπό τήν Τροία, ἐνῶ ἀναφέρει ὅτι ἀνθοῦσε ὁ Μινωικός πολιτισμός μέ 90 καλοκατοικημένες πόλεις, τίς ὁποῖες κατοικοῦσαν Ἀχαιοί, Ἐτεόκρητες, Κύδωνες, Δωριεῖς καί τριχωτοί Πελασγοί, ἀγνοῶντας ὅτι ὁ πολιτισμός αὐτός εἶχε καταστραφῆ γύρω στό 1610 π.Χ. ἀπό τήν ἔκρηξι τοῦ ἡφαιστείου τῆς Θήρας, ἐνῶ θά ἔπρεπε κάπου νά εἶχε σώσει τήν πληροφορία τῆς κοσμικῆς καταστροφῆς, τήν ὁποία ὡς φαίνεται ἀγνοεῖ, προφανῶς ἐπειδή εἶχε ζήσει πρό τῆς καταστροφῆς αὐτῆς.
Ἡ τεκμηριωμένη παλαιότητα τοῦ Ὁμήρου καθιστά πολυτιμώτερο τό πληροφοριακό ὑλικό τῶν ἐπῶν, ἀλλά καί τήν ἀποφθεγματική σοφία, πού περιέχεται ἀποσπασματικά στά ἔπη, ἡ ὁποία ἐμπλουτίσθηκε ἐν μέρει καί ἀπό τίς παρεμβάσεις καί νοθεύσεις λογίων καί γραφέων αἰώνων, παρά τήν αὐστηρή νομοθεσία τοῦ Πεισιστράτου, ὡς πρός τήν παραποίησι τῶν κειμένων ἀρχαιοτάτων καί ἀρχαιοτέρων συγγραφέων, ὥστε οἱ γνώσεις τῆς ἀνθρωπότητος νά ἔχουν συμπυκνωθῆ ἐπί παντός τοῦ ἐπιστητοῦ στήν Ἰλιάδα καί τήν Ὀδύσσεια. Ἔτσι στά κείμενα αὐτά ἀπεικονίζεται ὁ τρόπος ζωῆς τῆς ἀνθρωπότητος σέ παλαιότατες ἐποχές, ὅταν τά αὐτόχθονα ἑλληνικά φύλα δέν εἶχαν συνείδησι τῆς ἐθνικῆς τους ταυτότητος καί ἀναλίσκονταν σέ πολέμους, μέ κορυφαία τήν τρωική ἐκστρατεία, σύρραξι ἐμφύλια, καί τούς ἐπακολουθήσαντες μεγάλους πολέμους τῆς προκλασικῆς καί τῆς κλασικῆς περιόδου.
Τά ὁμηρικά ἔπη περιέχουν ρητά ὑψηλῆς ἠθικῆς ἀξίας, γνωμικά σοφίας, ρήσεις, ἀποφθέγματα, ἐπιγράμματα, παροιμίες, συμβουλές καί πάσης φύσεως παραινέσεις, κατά τήν ἀξία καί τίς ἀντιλήψεις πού ἀντιπροσώπευαν στήν μακρινή ἐκείνη ἐποχή, πού ὅμως ἴσχυαν σχεδόν ἀναλλοίωτες ἐπί αἰῶνες καί ἐξεπαίδευσαν τό ἀνθρώπινο γένος.
Τίς πολύτιμες αὐτές ψηφίδες γνώσεως διαχρονικῆς ἀξίας ἐπέλεξε, κατά τήν κρίσι τοῦ γράφοντος, ἀπό τά ἱερά κείμενα τοῦ Ἑλληνισμοῦ τό πόνημα τοῦτο, ἐπικεντρώνοντας τήν προσοχή, ὄχι μόνο στά λίγα γνωστότερα ἐπιγράμματα τοῦ Ὁμήρου, ἀλλά καί στά πολλά ἄγνωστα στούς πολλούς ρητά, ρήσεις, γνωμικά, ἀποφθέγματα, κριτικές φράσεις, ἠθικές συστάσεις πρός τούς νέους κ.ἄ. πού καί σήμερα ἰσχύουν σάν στέρεο ὑπόβαθρο κοινωνικῆς ἤ δημοσῖας συμπεριφορᾶς τοῦ Ἕλληνος ἀνθρώπου καί ἀπαντῶνται σέ σημερινές λαογραφικές καί παροιμιακές ἐκφράσεις, παρά τίς χιλιάδες χρόνια πού χωρίζουν προπάτορες καί ἐπιγενομένους.
Ἡ προσπάθεια τοῦ πρωτοτύπου τούτου σέ θεματολογία καί ἐπισημάνσεις πονήματος κατατείνει στήν μελέτη τῶν ὁμηρικῶν κειμένων καί στήν περαιτέρω “ἀνακάλυψι” καί ἐπικαιροποίησι τοῦ Ὁμήρου, σέ μία ἐποχή κατά τήν ὁποία γκρεμίζονται συνήθειες, τρόποι ζωῆς καί ἠθικές ἀξίες πού ἴσχυσαν ἐπί αἰῶνες, ἐξ αἰτίας τοῦ αὐτοκαταστροφικοῦ μένους πού ἔχει καταλάβει τό γένος τῶν ἀνθρώπων, ὥστε νά ἰσχύη ἀπολύτως γι’ αὐτούς ἡ ὁμηρική ρῆσι, μέ τήν ὁποία χαρακτήρισε τούς ἀπολεσθέντες συντρόφους του ὁ Ὀδυσσέας 
«ΑΥΤΩΝ ΓΑΡ ΣΦΕΤΕΡΗΣΙΝ ΑΤΑΣΘΑΛΙΗΣΙΝ ΟΛΟΝΤΟ, ΝΗΠΙΟΙ».
{ Ὀδ. α 6 }
Μήπως ἄραγε, διαβάζοντας καί ξαναδιαβάζοντας τά ὁμηρικά ἔπη, ἐγκολπούμενοι τήν ὁμηρική πεμπτουσία τῆς γνώσεως, τῆς ἐμπειρίας καί τῶν ἠθικῶν ἀξιῶν, γιά τίς ὁποῖες ἐπλάσθη ὁ ἄνθρωπος, γλυτώσουμε ἀπό τίς συμφορές πού μᾶς περιμένουν;
ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ

Ἐκδόσεις ΠΕΛΑΣΓΟΣ, Ἰωάννης Χρ. Γιαννάκενας
Χαρ. Τρικούπη 14, Τ.Κ. 106 79 Ἀθῆναι
Τηλ.: 210-36.28.976, 210-64.40.021, Τοτ.: 210-36.38.435 * acroceramo@hellasbooks.gr

Τιμή: 16,96€  13,78€